28 januari 2009

Ten Paleize

(voor de nieuwjaarsreceptie)

Herman Van Rompuy letterlijk :
Onze samenleving is al te veel getekend door het vijanddenken, door de indeling in “Wij en Zij”. ‘Zij’ zijn de schuld van alles en ‘Wij’ hebben altijd gelijk. Genuanceerd denken en spreken is niet tegengesteld aan duidelijkheid. Ik wou u dit alleen maar gezegd hebben.

Ja, Herman Van Rompuy heeft gelijk; sorry, maar ik denk nog steeds niet aan hem als premier, maar dat komt wel. Het Wij / Zij denken is toegenomen en zou ons moeten doen nadenken over het waarom en hoe we er iets kunnen aan doen. In enkele lijnen kan dat niet … maar even bij stilstaan wel.

Onlangs schreef ik hem over de vaststelling dat in Vlaanderen de grote politieke families er niet meer in slagen om zeer veel weldenkende Vlamingen politiek onderdak te bieden, waardoor hun maatschappelijk draagvlak aangetast is. Na mijn argumentatie besloot ik met: “Daarom ligt naar mijn bescheiden mening de schuld niet bij de kiezers, maar ‘grotendeels’ bij de leidende politici van deze families”.
Hierop reageerde hij als volgt:
Uw besluit is wel wat al te gemakkelijk. Het houdt de kiemen in precies van het populisme: het 'goede' volk tegenover de 'slechte' politici.

Dit voorbeeld om aan te tonen hoe snel wij kunnen vastzitten in een WIJ/ZIJ redenering. Nochtans zal ik bij de eersten zijn om politici te verdedigen als ze onterecht met alle zonden Israëls worden overladen. Maar omgekeerd, mag men zich niet verbergen achter deze tegenstelling om de problemen niet te benoemen, onbespreekbaar te houden. Deze wij/zij gebruiken als een afweerschild kan niet de bedoeling zijn.

Dat vijanddenken lijkt mij trouwens een beetje overtrokken. Het is wel waar dat veel meer mensen geschoold zijn en beter dan vroeger het politiek gebeuren kunnen volgen; een eigen mening hebben. Het is eveneens waar dat politici zich nu veel meer publiek manifesteren, waardoor zowel hun goede als kleine kanten worden uitvergroot. Maar dat de kiezers assertiever geworden zijn lijkt mij geen kwalijke zaak; integendeel.
Er is nooit téveel kennis onder gelijken (democratie), wel als men de ongelijkheid (paternalisme) wil bestendigen.

Dat ‘genuanceerd denken en spreken niet tegengesteld is aan duidelijkheid’, hangt vooral af van de intentie. Als men de bedoeling heeft om zo getrouw mogelijk ‘de waarheid’ te vertellen, kunnen genuanceerde uitspraken zeer duidelijk zijn. Wanneer men echter ‘iets’ wil verzwijgen zal genuanceerd spreken niet duidelijk zijn en zal de attente toehoorder/lezer op zijn minst aanvoelen dat het niet helemaal klopt. Vandaar het grote verschil tussen (het gebrek aan) een ‘maatschappelijk draagvlak’ en een ‘communicatieprobleem’.

Het populisme biedt geen antwoord op de problemen maar heeft wel een belangrijk effect: het legt de zwakke kanten van het ‘denken maar niet doen’ bloot: analyses moeten leiden tot daden zoniet blijven ze onvruchtbaar. Het meetbare resultaat blijft de beste graadmeter voor om het even welk beleid. Zoals DIT België er vandaag zowel institutioneel als maatschappelijk aan toe is, stemt niet hoopvol voor de toekomst. Het ziet er eerder naar uit dat Rik Van Cauwelaert gelijk zal krijgen; ik citeer: dat we zoals de mandarijn van weleer op de oever zullen moeten wachten tot de lijken voorbij drijven.

Pjotr